هنر در گفتمان امام خمینی ره

 

هنر در کلام شیوای امام خمینیادامه ...

گونه گونی دیدگاه‏ها در مقوله‏های هنر بویژه موسیقی، مجسمه سازی در فقه بسیار مشهود است، چنانچه در موسیقی تا هیجده نظریه برشمرده‏اند.

 این نظریات امروزه جنبه کاربردی پیدا کرده است و تقابل نظریات به تقابل اعمال و رفتار مقلدین انجامیده است. و جامعه امروز این اندازه اختلاف را بر نمی‏تابد و باید هرچه بیشتر دیدگاه‏ها و راه‏کارهای مبتنی بر فقه سنتی و اجتهادی، اما نزدیک به واقعیت موجود، ارائه گردد تا وحدت نسبی در عملکردها نسبت به رویکردهای هنری پیش آید و از تقابل و تضارب عملکردها، مانعی بر راه ترقی حکومت اسلامی فراهم نیاید.

 مثلاً نمی‏توان بطور کلی رسانه‏های عمومی، بازیگری و تصویرسازی را تعطیل کرد و یا برای آن قیودی دست‏نایافتنی زد، از طرف دیگر بازگزاردن دست هنرمندان و فراخی بی حد و مرز هنر سرانجام هنر را به ورطه ابتذال یا پوچی خواهد کشاند. پس راهی بایسته و مناسب با مقتضیات زمان و مکان و مطابق شرع از سوی مجتهد آگاه، هنر را متعهد و مسئول نگه می‏دارد.

هنر متعهد از دیدگاه امام خمینی

هنر امروز از موثرترین و بهترین ابزار در جهت ارائه حقایق و معارف دینی است و آمیزؤ هنر و تکنولوژی امکانات جدیدی را بدست می دهد که حقایق دینی و وصف ارزش‏ها به سراسر عالم ابلاغ شود و به دست همگان برسد.

 نگرشی واقع بینانه و منصفانه نشان می‏دهد هر جا اندیشمندان اسلامی و فقیهان آگاه خود را از آن جدا کرده‏اند قطعاً هنر بدست اربابان و سودجویان اقتصادی افتاده و استفاده‏های ناروا و غیر اخلاقی از آن شده است.

 

امام خمینی می‏فرماید:

 

 

هنر در مدرسه عشق نشان دادن نقاط کور و مبهم معضلات اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و نظامی است.

 هنر در عرفان اسلامی ترسیم روشن عدالت و شرافت و انصاف و تجسیم تلخکامی گرسنگان مغضوب قدرت و پول است.

 هنر در جایگاه واقعی خود تصویر زالوصفتانی است که از مکیدن خون فرهنگ اسلامی، فرهنگ عدالت و صفا لذت می‏برد. تنها به هنری باید پرداخت که راه ستیز با جهانخواران شرق و غرب در راس آنان آمریکا و شوروی را بیاموزد.1

رسانه‏ها باید بیشتر کار کنند، از گردانندگان و هنرمندان متعهد بخواهند در راه تعریف صحیح تهذیب جامعه وضعیت تمام هنرجوها را در نظر گرفته راه و روش زندگی شرافتمندانه و آزادمنشانه را با هنرها و نمایشنامه‏ها به ملت بیاموزند و از هنرهای بدآموز و مبتذل جلوگیری کنند.

همچنین می فرماید:

... در رژیم سابق همه چیز خصوصاً فرهنگ و هنر محتوایش عوض شده بود یعنی کسی که نام سینما را می‏شنید خیال می کرد در آنجا باید مرکز فساد و سوء اخلاق، مرکز مخالفت با همه چیز باشد .

یا کلمه تئاتر در ذهن انسان چیز مبتذلی بود که از آن بهره فساد برده شود و هکذا همه چیز دیگر...اینها همه به خاطر آن بود که ما فرهنگمان را فراموش کنیم.3

آنچه که از مجموعه فرمایشات گهربار امام راحل و سیرؤ عملی ایشان در طی سالهای قبل و بعد از انقلاب بدست می آید این است که

ایشان نگاه متحجرانه به مقولات و پدیده‏های هنری ندارند که بطور کلی آنها را رد و تعطیل نمایند بلکه با توجه به دخالت و عنصر زمان و مکان و مقتضیات و مصالح استفاده از این دو وسیله را برای تبلیغ دین بسیار موثر می‏دانند اما شرط اساسی این نقش موثر را، مطابقت با اصول اعتقادی دینی و اخلاقیات انسانی قرار می دهند.

 هنری که نتیجه آن وابستگی به قدرتهای استعمارگر غرب و شرق باشد، هنری که فساد، انحطاط و تخدیر مغزهای جوانان جامعه را به بار آورد، هنری که دردمند نباشد و از مستضعفین و اقشار محروم جامعه بی‏خبر باشد هنر اسلامی نیست و از نظر ایشان کاملاً مردود و ترویج آن حرام است.

 لذا ایشان استفاده از رسانه های هنری مانند رادیو، تلویزیون، تئاتر و سینما را در زمان طاغوت حرام می‏دانستند.

این ملاک اساسی در هر هنری است وگرنه اصل هنر مفهومی با ارزش و قابل تحسین است که همواره در اسلام مورد تایید و بهره برداری تبلیغی قرار گرفته است.

 در سرزمینی که شعر و سخنوری حرف اول را می زد قرآن با عالیترین بیان و با آوایی خوش ارائه گردید. معماری اسلامی، تذهیب و خوشنویسی قرآن و کتیبه‏های دینی بی‏تردید شاهدی بر این ادعاست. حتی تعزیه خوانی، مداحی و مرثیه خوانی نیز جلوه‏های زیبایی از موسیقی اسلامی و هنر بازیگری است. اینک با بیان برخی از جلوه های هنر به بیان اجمالی دیدگاه امام خمینی و برخی فقهأ شیعه می‏پردازیم:

ادامه دارد

مطالب